تست فشاردر خطوط لوله های گاز از فعالیت های اصلی در اجرای پروژه های زیر بنایی می باشد.

در روش تست لوله های گاز با اعمال فشار و مشاهده نتایج حاصل از آن می توان به استحکام لوله و تجهیزات در برابر فشارهای عملیاتی اطمینان حاصل کرد .

روش تست ۴۸ ساعته خطوط توزیع گازتحت نظارت سازمان گاز و اجرای پیمانکاران صورت می گیرد .

برای آشنایی با روش تست خطوط لوله گاز با ما همراه باشید .

مسئولیت ها

بر اساس سیاست های موجود در راستای حفظ سلامت مجریان کار و ماحصل آن اجرای خطوط کاملا ایمن ، دستورالعمل هایی از طرف شرکت گاز ابلاغ شده است

که اجرای آن اصلی ضروری برای ادامه کار می باشد .

مسئولیت های مشخص از طرف شرکت گازبه شرح زیر می باشد :

شایان ذکر است برای هر یک از عوامل و مجریان کار به طور جداگانه ، شرح وظایف تحت این ابلاغیه مشخص شده است.

رئیس/ مسئول تاسیسات

مسئول برای حصول اطمینان از اینکه این روش اجرایی به طور صحیح دنبال می شود

تعیین افراد مجاز و ذیصلاح مسئول بازرسی روی هر پروژه عملیاتی در محل سایت

حصول اطمینان از اینکه هر تست فشاری یک رویکرد و شیوه مورد توافق توسط همه طرفهای درگیر (انجام دهنده تست، فرد مسئول تاسیسات، مسئول HSE و مسئول بازرسی) را دنبال می کند

هر تست فشار پنوماتیکی باید رسما توسط رئیس/مسئول سایت مجاز شده باشد (امضاء شده باشد یا فرم مجوز کار تکمیل شده باشد)

حصول اطمینان از اینکه همه کارکنان در جریان عملیات تست فشاری که در ناحیه آنها انجام خواهد شد، قرار میگیرند و هیچ فعالیتی در ناحیه نوار کشی شده تا کامل شدن تست فشار انجام نخواهد گرفت

مجاز نمودن همه پرسنل برای اجازه توقف کار زمانی که شرایط خطرناک یا شرایط بالقوه خطرناک شناسایی گردد

علائم و موانع حفاظتی تامین شده و الزام گردند که در یک فاصله کافی برای تعیین حدود و نشان دادن ناحیه ایمن برای حفاظت پرسنل و جامعه عمومی از رهاسازی فشار پیشبینی نشده یا نقص تجهیزات مستقر گردند

تامین و الزام برای نصب وسایلی که محدوده ناحیه انفجار را علامتگذاری میکنند

دور نگهداشتن افراد غیرمجاز خارج از ناحیه تست

اطلاع رسانی به همه سایتهای تحت تاثیر و پرسنل عمومی از تست برنامه ریزی شده

تامین و الزام اینکه تجهیزات و مواد به گونه ای قرار گیرند که دسترسی یا فرار بدون مانع را در طی انجام تست و در هنگام وقوع شرایط اضطراری فراهم نمایند

برقراری خطوط ارتباطی بین مالک/تاسیسات، پیمانکار و اولیاء امور محلی

تامین و الزام برای استفاده از سیستمهای حمل و نقل و ارتباطی در طول همه ابعاد وقایع تست

فرد ذیصلاح بازرسی

مسئول برای تعریف روشهای انجام تست

صدور مجوز برای حذف تست فشار

اعتبار بخشی روشها و دستورالعملهای انجام تست فشار

اپراتور تست لوله های گاز

با عملیات و هدف دستورالعمل ها آشنا باشد

مراقب نقص باشد و باید چگونگی تست همه کنترل ها را بداند

باید اطمینان حاصل نماید فشار ظرف از بالاترین فشاری که میتواند به واسطه طراحی سیستم مورد انتظار باشد، بالاتر نرود

عدم ورود یا حضور در عملیات تست فشار مگر اینکه بخشی از تیم تست کننده باشید

پرسنل انجام دهنده تست باید به خط تحت فشار فقط به منظور انجام وظایفشان نزدیک گردند

تا جایی که امکان دارد، پرسنل باید از موانع ایمنی برای حفاظت از خط تحت فشار و موقعیت تجهیزات تست شونده به صورتی که خطرات بالقوه به حداقل رسیده شود، استفاده شود

الزامات ایمنی طرح تست ویژه سایت را مرور نماید

در مجاورت جایی که تست فشار در حال انجام میباشد، کار انجام ندهند

تجهیزات حفاظت فردی مناسب برای وظیفهای که انجام میشود، استفاده نمایند

در آموزش مورد نیاز قبل از انجام وظیفه کاری حضور یابد

هر عدم انطباق ایمنی و بهداشتی فعالیتها را به سرپرست گزارش نمایند

ناظر تست لوله های گاز

موظف به نظارت و تائید درخواست مجوز مجریان پیمانکار  و پایش عملکرد پیمانکاران در انجام ایمن و صحیح کلیه فعالیت ها می باشد

مسئول پیمانکار تست لوله های گاز

بایستی کارکنان تحت سرپرستیشان را از اصول اساسی سیستم مجوز کار اماکن و محیطهای مربوطه که کارشان را در آن انجام میدهند، آگاه سازند

بایستی مطئمن گردند که کارکنانشان دوره های آموزشی مناسب (آشنایی با مخاطرات محیط و …) را گذرانده و از چگونگی اجرای سیستم مجوز کار و مسئولیتهای مربوطه مطلع باشند

بایستی آموزش کارکنان خویش رادرخصوص کار، پایش کنند (صلاحیتهای حرفهای)

رئیس ، مسئول ، کارشناس HSE

موظف به نظارت بر اجرای صحیح سیستمهای مجوز کار میباشد

در فعالیتهای با ریسک بالا که نیاز به دریافت مجوز کار دارند اطمینان حاصل نماید که شرایط محیط کار قبل از شروع کار ایمن شده باشد

اطمینان حاصل نماید همه احتیاطات ایمنی قبل از کار و در حین اجرای عملیات تست فشار در محل سایت برقرار شده باشند

اطمینان حاصل کند که همه علائم هشداری و موانع بطور صحیح در محل سایتی که تست فشار و تست نشتی انجام میگیرد، مستقر شده باشد

یک متخصص ایمنی و بهداشت مسئول انجام ارزیابی خطر در نظر گرفته شود

حمایت فنی برای تفسیر راهنماهای ایمنی تست فشار تامین گردد

ارزشیابی اثربخشی طرح ایمنی خاص شغل را انجام دهد (یا معادل آن) توقف فوری و اصلاح هر فعالیت غیرمنطبق مرتبط با ایمنی را انجام دهد

تمام موارد ذکر شده مطابق با دستورالعمل سازمان گاز می باشد .

شروع کار در فرآیند پروژه خطوط گاز

برای اجرای هر تست ابتدا مشخصات پروژه تعیین می گردد .

این مشخصات  شامل محیط و مسیر ، تجهیزات ، روند اجرا ، نبروی انسانی و… می باشد.

پیمانکاران با بررسی و بر اساس مسیر خطوط توزیع از لوله های پلی اتیلن یا فلزی استفاده می کنند .

پروژه های خطوط توزیع گازرا در دوسته می توان تقسیم کرد :

درون شهری : فشار لوله ۶۰ پوند _ ۱۱۰و ۹۰ psi فشار بر اساس نظر مهندس ناظر  _  داخل روستا و شهر

برون شهری : ۲۵۰ پوند _ ۴۰۰psi  فشار

تست فشار خطوط گاز چیست

تست فشار، به طور کلی به فعالیت های لازم به منظور تائید مقاومت ، بی عیبی و کیفیت عملکرد صحیح خطوط لوله گاز گفته می شود. بدین منظور قبل از بهره برداری از خطوط گاز تست لازم بر روی آن متناسب با شیوه صحیح اعمال می گردد.

مراحل انجام تست فشار خطوط گاز

تمیز کاری لوله مورده استفاده در خط

مطابق با استاندارد:

لوله مورد استفاده در خطوط گاز ، لوله مانیسمان مخصوص انتقال گاز با آلیاژ مشخص است که در خطوط مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین برای خطوط لوله داخل شهری از پلی اتیلن pvc فشار قوی بر اساس استاندارد شرکت گازاستفاده می شود.

تمیز کاری لوله ها به علت شرایطی نظیر مراحل تولید در کارخانه یا در ارسال از کارخانه است که سبب می شود

لوله دچار زنگ زدگی یا ایجاد بخش های اضافه بر روی سطوح داخلی و بیرونی لوله شود .

بر اساس استانداردها لوله های به کار رفته در خطوط باید عاری از هر گونه لایه و ماده اضافه باشند .

بدین منظور قبل از لوله کشی ، لوله ها ابتدا باید وارد کارگاه عایق کاری شوند از کارخانه های فعال در این زمینه کارگاه واقع در کهریزک جهت سندبلاست لوله (sandblast) می باشد .

سندبلاست (sandblast) چیست

سند بلاست به مرحله پاشش سیلیس ، سنگ شن وماسه از طریق فشار باد کمپرسور به منظور زنگ زدایی و سفید شدن لوله از  داخل و بیرون گفته می شود.

با این روش می توان فرآیند های مهمی همچون :

زنگ زدایی ، ماسه زدایی ، رنگ برداری از سطح فلز

پولیش مات و تمیز کاری

ایجاد زبری مناسب برای بهینه سازی لوله در سطح ، جهت چسبندگی بهتر و … را انجام داد و بازدهی را در طول پروژه بالا برد.

به صورت کلی هنگامی که صحبت از مقاومت فلز می شود باید حتما مرحله سندبلاست اجرا شده وبه درجه sa2/5 برسد

تا در مراحل بعدی پرایمر درحفره های ایجاد شده نشسته وخوب به سطح فلز بچسبد .

قابل ذکر است زبری سطح کار را با دستگاهی بنام زبری سنج اندازه گیری میکنند .

زبری چیست و زبری سنج چگونه کار می کند

زبری یا  roughnessمعیاری برای تعیین بافت سطح لوله است و با میزان تغییرات عمودی بر سطح نسبت به سطح صاف واقعی تعیین می شود و هر چه تغییرات بیشتر باشد سطح زبرتر و بالعکس هر چه کمتری باشد سطح زبری پایین تر است .

زبری سنج یا Roughness tester دستگاهی می باشد که از روش تماسی و ابزار هد مانند نظیر سوزن گرامافون بر روی سطح که تعداد نوسانات و حداکثر جابه جایی را می سنجد زبری سطح را مشخص می کند .

انواع تست

تست های فشار به دو گروه تقسیم بندی می شوند :

تست فشار :

این تست ها در فشار بالاتر از فشار کاری معمول انجام می شود (۵/۱ برابر برای هیدرولیک و ۱/۱ برابر برای پنوماتیک) به منظور استحکام و یکپارچگی سیستم

تست نشت :

این تست به طور معمول در فشار کاری نرمال یا محدوده آن صورت می گیرد و هدف آن مشخص کردن نشتی ها در طول خط می باشد

انواع روش های انجام تست فشار

پر کردن خط لوله با هوا یا آب

تست فشار معمولا بر اساس ماده واسط تست ، به دو گروه تقسیم بندی می شوند :

تست فشارهیدرولیکی :

استفاده از آب به عنوان واسط تست

تست فشارپنوماتیکی :

استفاده از هوا به عنوان واسط تست

انتخاب هر یک از این روش ها براساس شرایط و صلاح دید مجری کار می باشد

اما به طور عام با توجه به ویژگی های موجود در تست پنوماتیک انتخاب آن به عنوان شیوه اجرا دارای تقاضای بالاتری می باشد.

وضعیت خط لوله جهت انجام تست

برای انجام تست ابتدا بر اساس مقیاس طولی لوله ، تقسیم بندی صورت می گیرد در این جا بنا به شرایط اکثریت با تقسیم بندی طولی ۱۰ و ۵  کیلومتری کار خود را شروع می کنند .

نکته حائز اهمیت این است که تقسیم بندی تحت شرایط مسیر متفاوت می باشد.

بعد از تقسیم بندی مرحله انسداد لوله آغاز می شود .

انسداد لوله جهت انجام تست

در این مرحله سر و انتهای لوله توسط کپ یا ورقه مخصوص بسته می شود .

استفاده از کپ پیشنهاد مجریان کار می باشد که بر اساس متریال لوله جنس آن انتخاب می شود.

نحوه اتصال شیرآلات به خط لوله

پس از انسداد لوله توسط کپ اجرای مرحله نصب شیر آغاز می شود .

معمولا در هر ۱۰ کیلومتر ۴ عدد شیرتوپی دسته گازی برنجی با ابعاد متناسب با خط لوله در ابتدا و انتهای خط لوله نصب می شود .

شیرهای سایز ۲ و ۴ اینچ کاربرد بیشتری دارند .

به صورت معمول دو شیر در ابتدا و دو شیر در انتها نصب می شود.

برای اتصال شیرآلات به خط لوله از سردنده نری استفاده می شود

که با دستگاه جوش ، متناسب با سایز سردنده در خط لوله برش ایجاد می شود

سپس شیر را به سردنده متصل می کنند جهت جلوگیری از نشت در این مرحله حتما شیر باید توسط نوار تفلون آب بندی شود .

نصب وسایل و تجهیزات تست لوله های گاز

قبل از تست ، بازرسی دقیق وسایل و تجهیزات باید انجام شود.

در موارد تجهیزات تحت فشار، بازرسی باید رادیوگرافی یا دیگر تستهای جوشکاری غیرتخریبی را شامل گردد.

جایی که منبع فشار بالاتر از فشار تست است، اقدامات احتیاطی در برابر فشار بیش از حد ظرف باید بواسطه استفاده از شیرهای کاهنده، گیجهای فشار و شیرهای ایمنی دارای سایز مناسب انجام شود.

نکته : قبل از استفاده هر لوله وضعیت آن باید توسط  پیک تمیز کننده و پیک اندازه بررسی شود .

همچنین توسط کمپرسور و فرچه داخل لوله تمیز شود .

تست فشار هیدرولیکی

برای انجام تست فشارهیدرولیکی آب از طریق کمپرسور و پمپ از تانکر آب یا محل هایی نظیر رودخانه توسط شلنگ متصل به شیر های تعبیه شده هدایت شده و تا لوله را از آب پر کنند با افزایش آب ، فشار نیز بالا می رود (قابل ذکر است هر تعداد لوله که موجود است به طور همزمان توسط شلنگ های متصل از آب پر می شوند) تا به فشار مورد تایید برسد.

سپس با نصب دستگاه died weight tester (به طور معمول سر هر لوله نصب می شود) کوچکترین تغییرات در فشار مشخص می شود .

تست فشارپنوماتیکی

برای انجام تست فشار پنوماتیکی از طریق هوا ، کمپرسور فشار قوی هوا را از طریق تجهیزات (همانند تست آب ) به داخل لوله هدایت می کنند تا به فشار مورد نظر برسد .

سپس دستگاه died weight tester نصب می شود .

درکنار تفاوت ماده واسط جهت انجام تست تفاوت حائز اهمیت دیگری میان تست هیدرولیکی و پنوماتیک می باشد و آن نحوه پر کردن لوله توسط ماده واسط می باشد.

در تست آب ، لوله ها به طور همزمان پر می شوند و تست بر روی آنها انجام می شود .

در تست هوا ، لوله به طور جداگانه توسط هوار پر شده و تست بر روی آن انجام می شود .

شروع یکنواختی

دستگاه های died weight tester چیست؟

نصب دستگاه های died weight tester برای مشخص کردن فشارلوله می باشد.

این دستگاه همانند دستگاه نوار قلب می باشد و در طول نصب هر ۲۴ ساعت یک دور می چرخد .

هر گونه تغییر فشار توسط این دستگاه مشخص می شود.

دستگاه died weight tester از وزنه های قابل ردیابی شناخته شده استفاده می کند

تا فشار را روی یک سیال برای بررسی صحت قرائت ها  مشخص کند.

تست کننده (DWT)  یک روش استاندارد کالیبراسیون است که از یک سیلندر پیستون استفاده می کند

که بر روی آن یک بار قرار می گیرد تا تعادل با فشار اعمال شده در زیر پیستون ایجاد شود.

لک گیری

درتست هیدرولیکی  با بروز هر گونه نشت آب خط لوله تخلیه می شود و اقدامات لازم جهت پیدا کردن نشتی صورت می گیرد.

برای تخلیه آب در پایان تست پس از خروج آب از شیر های تعبیه شده  یک پیک (مانند کاسه نمد می باشد) پلاستیکی از سر لوله وارد می شود وبا فشاری که کمپرسور وارد میکند آب موجود در خط را تخلیه و داخل لوله عاری از آب می شود .

در تست پنوماتیک با کاهش فشار و بروز نشتی خط را تخلیه می کنند و فرآیند لازم جهت پیدا کرد محل نشتی آغاز می شود .

شناسایی محل نشت در تست فشار

هوا و سیال های گازی در حالت عادی بدون بو می باشند

از راهکار های پیش رو جهت شناسایی محل نشت به بد بو کردن گاز و هوای داخل لوله توسط مرکاپتان می توان اشاره کرد.

مرکاپتان ماده ای است که هنگام ترکیب با هوا و گاز به دلیل داشتن بویی ناخوشایند کمترین آستانه تحمل را در بین گاز ها  برای حس بویایی انسان دارد و هنگام خروج از محل نشت آن قسمت به طور سریع توسط کارشناس شناسایی می شود .

حال با پیدا کردن محل نشت می توان با جوشکاری یا تعویض آن قسمت از لوله ، مشکل را برطرف کرد .

در انتها کپ ها از لوله جداشده و لوله ها به هم متصل می شوند در نواحی که شیر تعبیه شده بود آن قسمت از لوله برش خورده و لوله ای به همان اندازه که قبلا تست شده است جایگزین و جوش می خورد .

تست عایق (ترانس)

بعد از اتصال لوله ها تست عایق صورت می گیرد تا از عدم نشتی عایق اطمینان حاصل شود.

عایق مورد استفاده نوار پرایمر سیاه می باشد که این عایق در دو مدل پلی استر و پشم شیشه ای با ضخامت ۲ و ۱ میلی متر موجود می باشد .

بعد از آنکه  لوله توسط نوار پرایمر عایق می شود با دستگاهی برقی به آن شوک برق وارد می شود

تا ایرادها و نواحی که عایق به اصطلاح زخمی است مشخص شود .

نحوه شناسایی آن به صورتی است که در نواحی که مشکل وجود دارد برق به زمین منتقل می شود.

سپس مرحله رادیو گرافی و عکس برداری شروع می شود (شروع یکنواختی) و یک دستگاه در دور لوله قرار گرفته و با اشعه  عکس برداری می کند .

سپس این عکس ها به رادیو گرافی فرستاده می شود

تا به اصطلاح فعالان این عرصه عایق لوله حالت کرم خوردگی وزدگی نداشته باشد.

نکته : تمام لوله های داخل شهری که از جنس آهن می باشند توسط برق خشک می شوند تا از زنگ و رطوبت جلوگیری شود.

برق به صورت دائم توسط ترانس در ایستگاه متصل می باشد .

برق داخل شبکه توسط شیر علمک (داخل آن عایق پلاستیکی است) وارد لوله های گاز منزل نمی  شود .

نکته : قبل از شروع هر پروژه خط لوله ، فرد جوشکار باید توسط اداره گاز مورد امتحان قرار بگیرد تا اجازه کار در پروژه را داشته باشد.

کسانی که وظیفه جوشکاری این لوله ها را دارند باید تست پوینت شرکت گاز را داشته باشند و توسط شرکت گاز تاییدیه انجام کار صورت بگیرد همچنین نحوه اتصال لوله آهنی با جوش مشخص با الکترود مخصوص نظیر  ۱۰۶۰  ، ۲۰۲۰، .. انجام می شود .

نتیجه گیری

روش تست ۴۸ ساعته خطوط توزیع گاز به دلیل وسعت فراوان در مراحل مختلف ، تمامی جوانب ایمنی و و دخیل بودن منابع و منافع ذی ربط  دامنه گسترده ای را پوشش می دهد ما در این مقاله تمام تلاش خود را کردیم هرچند گذرا و کوتاه ولی اشاراتی به مراحل پیچیده این فعالیت داشته باشیم .